|
Dit artikel is verschenen is succulenta febr.2006
ERVARINGEN MET AGAVEN IN CULTUUR
DEEL 3
|
Agave horrida
verzameling Jos van Roosbroeck
|
In 2002 heb ik met behulp van een
inmiddels groeiende groep agaven-vrienden, een artikeltje
geschreven over mijn ervaringen met Agaven in cultuur.
Ik heb daar zeer veel positieve reacties op gehad en nog
steeds kom ik mensen tegen die met die oude succulenta's
in de hand vragen komen stellen. Kennelijk heb ik met dat
verhaal in een duidelijke behoefte voorzien.
Inmiddels zijn we weer vier jaar verder en worden we langzaam
maar zeker wijzer.
Opvallend is dat de kweek van agaven een stuk moeilijker
is gebleken dan ik verwacht had. Vele agavesoorten zijn
lang niet sterk genoeg om de hele zomer buiten te laten
staan. Juist het feit dat je agaven buiten kon kweken leek
mij zo aantrekkelijk om meer van die planten te verzamelen.
Jos van Roosbroeck in Belgie heeft zo'n prachtige verzameling
en alles staat buiten! Dat zou mij toch ook moeten lukken!
Jos, die al veel langer agaven kweekt, had al een lijst
van planten gemaakt met kweektips, deze is ook bij dat verhaal
in 2002 afgedrukt. Wij hebben gezamenlijk de lijst weer
wat aangepast en voegen hem opnieuw aan dit verhaal toe.
Ondanks die lijst was ik zo eigenwijs om zelf te ervaren
hoe sterk de vele soorten zijn in de buitencultuur.
Beginners maken naar mijn idee de grootste fout door juist
soorten als A. americana op te kweken. A.americana var.
mediopicta f.alba is wel een fraaie soort, maar de groengrijze
vormen worden natuurlijk afschuwelijk lang en lelijk. Vaak
wordt een stekje meegenomen uit Zuid Europa; zo'n stekje
wordt opgekweekt en de interesse is gewekt.
Men gaat zelfs stekken kweken en vele vrienden en familieleden
worden voorzien. Dit zou eigelijk verboden moeten worden!
Zodra deze stekken groot worden krijgt men een hekel aan
die planten. Gooi die stekken toch in de kliko. Probeer
toch vooral mooie kompakte vormen te kweken. A.titanota
is bij voorbeeld een succesvolle soort waar onze liefhebberij
mee zou kunnen groeien. Niet met zo'n afschuwelijke A.americana!
Het blijkt dat het in Nederland toch veelal een paar graadjes
kouder is dan in België en dat scheelt echt! Ook de
plek in de tuin waar de planten staan is van wezenlijk belang!
De hele buitenkweek is mij eigelijk behoorlijk tegengevallen.
De kweek-advieslijst van Jos klopt echter aardig wat betekent
dat ik dan ook aardig wat planten heb verspeeld.
Het meest dramatische is de ervaring dat een grote groep
agaven kennelijk niet van onze natte zomers houden. Pas
in de winter die volgt wordt dat zichtbaar met het verlies
van heel veel blad van deze planten. Beter is daarom al
in het vroege najaar, dus begin september, de kluit te laten
uitdrogen en rottend blad eraf te trekken. Bij het wegtrekken
van rottend blad zie je de pissebedden en duizendpoten weglopen.
Na dit werkje wordt de stam enigszins zichtbaar. Belangrijk
is vervolgens dat om die stam heen de grond goed uitdroogt,
anders gaan er weer opnieuw bladeren rotten.
 |
Overzicht verzameling
W.Alsemgeest |
Er zit verschil in het feit of je de planten
in stenen schalen kweekt of in plastic potten. Stenen schalen
drogen na regenval sneller weer op, zodat de planten die
daar in staan wat langer buiten kunnen blijven.
De planten in plastic potten of kuipen kun je beter al vanaf
augustus droog houden, afhankelijk van de grootte van de
potten en de planten natuurlijk. Het is ook een beetje afhankelijk
van hoe de plant groeit. Bij sommige soorten, zoals A. ellemeetiana,
groeit het blad schuin omlaag over de potrand weg. Hierdoor
blijft de potkluit bij regenval veel droger.
Ook slakken is een probleem. Dat verschilt
per soort, maar slakken zijn kennelijk gek op het blad van
onder andere A. cupreata. Ze vreten gewoon de bovenlaag
van het blad af. De etters! Laats kreeg ik een tip dat je
slakken in het voorjaar moet vangen, koken en vervolgens
het water rond de planten moet gieten. De slakken zouden
dan weg blijven. Dat gaan we dus komend jaar uitproberen.
Ik was natuurlijk al gewaarschuwd voor het gevaar van te
veel water in de zomer en had dus de meeste planten in stenen
schaaltjes gepoot zodat bij overvloedige regenval het water
snel zou wegstromen. Blijft het echter wat langer droog
dan moet je bij voortduring water geven, dus ik dacht slim
te zijn door alle planten die in de stenen schaaltjes stonden
vervolgens in een schoteltje te plaatsen. Dit was dan ook
mijn grootste fout van 2003. In het schoteltje bleef water
staan, soms te lang en dat is nu juist funest. Weer een
hoop planten verspeeld. Wat dat betreft ben ik wel een goeie
consument.
 |
|
Bonte Agave potatorum,
verzameling Willy Pihay
|
|
In 2004 zou ik die fout dus niet meer maken.
Zet je de planten echter zo kaal met de pot op straat dan
kruipt er weer allerlei ongedierte in de pot, dus zet ik
nu de planten toch op het schoteltje, alleen zet ik het
schoteltje op zijn kop. Dit lijkt nu goed te bevallen maar
het resulteert wel in vaker water geven.
Jonge agaven moeten in een kas of gewoon in huis gekweekt
worden. Pas vanaf een 15 a 20 cm potmaat kunnen de planten
naar buiten.
De keuze van potgrond lijkt er niet zo veel toe te doen.
Wel is het belangrijk dat er voldoende voeding in de grond
aanwezig is bij de soorten die wat groter worden. Deze soorten
maken dan veel nieuw en gaaf blad aan, wat prachtig is.
Bij Jos van Roosbroeck staat een toch wel ruim 1 meter brede
A. horrida in de buitenverzameling. In de zomer groeit
dan het nieuwe blad erin, dat lichter van kleur is. Tegen
de zon in gefotografeerd is dit echt een schitterende gezicht.
Ook de naar ivoor verkleurende bladranden met zijn verhoute
tanden maken deze plant tot een juweel!
De kleinblijvende soorten lijken het weer beter te doen
als je ze arm kweekt. Ze groeien dat natuurlijk wel langzamer
maar daardoor worden ze wel mooier. Je ziet dat goed bij
A.utahensis-vormen en A. titanota; de bladranden en stekels
verhouten dan op al jonge leeftijd.
|
|
|
Bonte A. bracteosa,
verzameling Bot.Tuin Monaco
|
Zaailingen moet je ook in de winter licht
aan de groei houden door ze dus warmer, liefs boven 15 graden,
en ook vochtiger te kweken. Wil je de groter wordende soorten
gezond houden, dan moet je ze ook flink laten groeien. De
grotere planten die hard groeien zijn op z'n mooist.
Het is me ook opgevallen dat grotere planten het beter doen
in wat hogere potten dan in lage schalen. De zogenoemde
speciekuipen zijn uitstekende potten, wel zorgen voor goede
drainage. Als je zo'n pot met plant op een rolbakje zet
kan je ze ook makkelijk verplaatsen. Deze rol ik bij hevige
regenval en in de winter zo de garage in.
Met de planten die ik onder het tablet in de volle grond
kweek heb ik de minste problemen. Wel moet je je ook hier
weer beperken tot de soorten die mooie compacte rozetten
vormen, zoals o.a. A. victoriae reginae en A. utahensis.
Ik heb inmiddels ook enkele fraaie vormen van A.parryi in
de verzameling. Ze zijn inmiddels zo groot dat ik ze wel
buiten moet plaatsen. Het vervelende is nu dat als het geregend
heeft er water op het blad blijft staan. Nu is dat bij warm
weer niet erg, het dampt er wel vanaf. Is het echter wat
koeler weer, of blijft het weken achter elkaar maar regenen,
dan ontstaan er bruine vieze plekken op het blad, juist
ook in de kruin. Het fraaie van zo'n plant is dan voor jaren
weer verloren. Het helpt wel eens om na een regenbui met
een kwastje het water uit de bladoksels te zuigen. Door
de capillaire werking van de borstelharen werkt dat uitstekend.
Toch is bij deze vaak prachtig blauwgrijze planten een bescherming
tegen regenval eigelijk wel aan te bevelen. Onder een afdak
van plexiglas blijven de planten prachtig. Bij A. parryi
kan je bij blijvende regenval ook simpel plastic folie over
de planten spannen. Deze planten hebben sterke eindstekels
waar het folie prachtig mee vastgemaakt kan worden.
|
 |
|
Bonte A. attenuata “Myrons Magic”,
verzameling Jos van Roosbroeck |
Ook zijn er Agaven die in het najaar en
de winter gaan bloeden, (dus niet bloeien); met name A.victoria
regina en A. horrida hebben daar last van. Er komt
dan een harsachtige substantie uit het blad zetten en vervolgens
wordt het blad zwart en sterft af. Zo ver ik nu weet komt
dit doordat de planten in het najaar te lang buiten zijn
blijven staan en dus te nat naar hun winterverblijf zijn
verhuisd. Doordat de potkluit te nat blijft en de temperatuur
inmiddels ver is gezakt, ontstaat er worteldruk. De wortels
willen de plant laten groeien maarde plant zelf vindt het
te koud! Door de worteldruk bloed de plant dood! Dit doen
alleen de planten in potten. Dezelfde planten in de volle
grond hebben er geen last van!
De planten die in potten staan geven de grootste problemen.
Bij grotere planten in grotere potten wordt het probleem
echter weer minder. Het lijkt erop dat de wortelkluit ook
in de winter licht vochtig gehouden moet worden. Droogt
de wortelkluit volledig uit, dan sterven de wortels af en
zal de plant weer volledig nieuwe wortels moeten aanmaken.
Dit kan soms erg lang duren.
Soms zie je de moederplant afsterven, terwijl de jonge scheuten
er omheen nog volop in leven zijn. Je denkt dan dat de jongelui
vrolijk verder leven en juist profiteren van het sterven
van moeders. Niets is echter minder waar. Als je niet snel
de jonge scheuten eraf trekt, neemt moeders ook haar jongen
mee de kliko in!
De agaven met zachte bladeren zijn erg gevoelig voor een
soort schildluis. In de kruin van het blad verschijnt er
dan een kleverige pasta die het blad aantast. Een behandeling
met het bestrijdingsmiddel admire helpt na enkele weken.
Kleine stekken van agaven bewortelen uitstekend op het inmiddels
beroemde seramis substraat.
Ook heb ik de ervaring dat sommige planten gewoon een jaar
overslaan met groeien. Ondanks toespraken, mesten, veel
water en dan weer weinig water, warm in huis overwinteren,
dan weer koud overwinteren, ze doen het gewoon niet, om
dan een jaar later toch zo maar te besluiten het weer te
gaan doen. Agaven zijn echt eigenwijze planten.
|
|
|
Bonte A. attenuata “Emery Stripy”,
verzameling Jos van Roosbroeck-
Foto’s van de schrijver
|
En dan tot slot het zaaien. Hoewel dat
natuurlijk een stuk langzamer gaat dan stekken, is het een
prachtige methode om aan mooie planten te komen.
Maar ook hier weer een probleem: vele agaven zijn in hun
jeugdvorm erg moeilijk te herkennen. Je bent dus vele jaren
verder voordat je echt kunt constateren of je de juiste
naam bij een plant hebt.
Het zaaien zelf geeft geen problemen. Bij goed kiemkrachtig
zaad komen planten probleemloos op. Omdat het zaad vrij
groot is en papierachtig, neemt het vrij makkelijk vocht
op. Dit betekent dat je het zaad goed droog moet bewaren,
anders verliest het snel zijn kiemkracht. Jong zaad is dan
ook de beste keuze.
Ik zaai in plastic potten van 10 x 10 cm en deze sluit ik
af met een plastic
boterhamzakje. Je heb er dan geen omkijken meer naar. Omdat
de kiemplantjes vrij snel en languit groeien, vul ik de
pot voor maar de helft met aarde. De zaden kiemen dan diep
in de pot zodat de kiemplantjes steun vinden in de pot en
niet tegen het plastic zakje aangroeien, waardoor de blaadjes
vaak beschadigen. Bij het verder groeien zijn de blaadjes
sterk genoeg en kunnen ze tegen een stootje.
Wel is het zaak op te passen met schimmelziekte. Ik heb
al eens een heel zaaisel verloren. Het begon bij één
pot die uiteindelijk de hele boel aanstak.
Met dank aan Jos van Roosbroeck en Theo
van 't Walderveen.
Literatuur:
Berger, A. (1915). Die Agaven - Beiträge zu einer Monographie
(herdruk 1988). Gustav Fischer Verlag Stuttgart, New York.
Breitung, A. J. (1968). The Agaves. Cact. & Succ. J.
Yearbook (Glass, C. & Forster, R.A., eds.). Abby Garden
Press, Reseda, California.
Heller T. (2003). Agaven. Natur und Tier Verlag GmbH, Munster.Irish,
M.& G. Irish (2000). Agaves and related plants - A gardners
guide. Timber Press, Portland, Oregon.
Jacobsen, H. (1955). Handbuch der sukkulenten Pflanzen.
Gustav Fischer Verlag, Jena.
Gentry, H. S. (1982). Agaves of continental North America.
The University of Arizona Press, Tucson.
Sato, T. (1999). Nishiki Succulent Handbook. Japan Cactus
Planning Co.Press. Thiede, J. (2001). Agavaceae - In: Eggli,
U. (ed.),
Sukkulentenlexikon Band 1, Einkeimblättrige Pflanzen
(Monocotyledonen). Eugen Ulmer Verlag, Stuttgart.
Walker, C. (2000). Agave attenuata and some new cultivars.
B.C.S.J. 18: 95-98.
Kweekadvieslijst Jos van Roosbroeck
C1 : Kasplanten
Planten uit Baja California en alle Caribische soorten.
Uitsluiten bij zeer warm weer eens in de twee weken water
geven.
A. pelona
A. margaritae
A. sobria ssp. frailensis
A. subsimplex
A. cerulata ssp.nelsonii
A. cerulata ssp. subserulata
A. sebastiana
A. shawii
A. desertii ssp. simplex
C2 : Kasplanten
Planten wekelijks een weinig water geven tijdens het groeiseizoen.
A. pumila
A. echinoides = striata ssp.stricta
A. stricta var. nana
A.filifera var. compacta
A. victoria reginae met zijn vormen
A. verschaffeltii var. minima
A. parviflora
A. parviflora ssp. flexiflora
A. parviflora ssp. poliantiflora
A. schottii
A. schottii var. treleasei
A. felgeri
A. arizonica
A. nizandensis
A. toumeyana
A. toumeyana ssp. bella
C3 : Buitencultuur in de zomer.
Planten tijdens regen onder een afdak plaatsen.
A. applanata, jeugdvormen worden aangeboden onder A.patonii
compacta, A.mereco en A.hanbury.
A. A.americana monstuosa = in Japan cv. Cornelius
A. titanota
A. potatorum ssp isthmensis ook aangeboden onder A. verschaffeltii
compacta en A. salinacruzana
A. potatorum "miniatuur"
A. saltilloensis
A. parryi en zijn variëteiten
A. titanota
A. ghiesbreghtii
A. gracilipes
A. parrasana
A. flexispina
A. shrevei ssp.matapensis
C4 : Buitencultuur in de zomer.
Verdragen goed onze natte zomers, in het voorjaar erg gevoelig
voor nachtvorst.
A. impressa
A. guadalajarana
A. seemanniana (uit Honduras)
C5 : Buitencultuur voorjaar t/m herfst.
Bij een goed wortelgestel probleemloze planten.
A. seemanniana ssp.pygmaea
A. potatorum compacta (ook wel aangeboden als A. huachucensis
compacta)
A. striata ssp. novilloensis (is een dwergvorm van A. striata)
A. filifera
A. filifera ssp.microceps
A. dasylirioides ssp. dealbata
A. ortgisiana (voorheen A. colimana in Gentry)
C6 : Buitencultuur, het gehele jaar, maar met bescherming
tegen regen in de winter en gunstige ligging naar het zuiden
en in de rug beschermd met een muur, liefst ook nog onder
een afdak.
A. utahensis met zijn vele vormen.
A. parryi var. parryi
A. parryi var. couesii
A. mckelveyana
A. neomexicana
A. harvardiana
A. lechuguilla
A. toumeyana
A. touymeana var. bella
A. gracilipes
A. megalacantha
Agaven voor cultuur in de serre zonder gevaarlijke eindstekel,
zodoende niet gevaarlijk voor kinderen.
A. attenuata met zijn vele vormen
A. gilberti
A. ellemeetiana
A. dasylirioides, echter toch wel licht prikkelend
A. vilmoriniana
A. bracteosa
A. nizandensis
A. chrysoglossa
A. pedunculifera
A. spicata (voorheen yuccaefolia)
Foto's van de schrijver
|